Zadośćuczynienie po śmierci osoby najbliższej

Począwszy od dnia 3 sierpnia 2008 r., na podstawie art. 446 § 4 k.c., istnieje możliwość dochodzenia zapłaty zadośćuczynienia za krzywdę powstałą w wyniku śmierci najbliższego członka rodziny od podmiotu ponoszącego odpowiedzialność w tym zakresie. W myśl rzymskiej zasady, że Prawo nie działa wstecz (Lex retro non agit) roszczenie unormowane w art. 446 § 4 k.c. nie przysługuje osobom, które utraciły najbliższych przed dniem 3 sierpnia 2008 r.

             Zrodziła się w związku z tym szeroka społeczno – prawna dyskusja o dyskryminacji osób poszkodowanych śmiercią najbliższych przed ową przełomową datą. Stanowisko w tym zakresie zajął więc Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 22 października 2010 r. (sygn. akt III CZP 76/10) przyjął, że, cyt.: „Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.''. Wedle wszak wyroku Sądu Najwyższego- Izba Cywilna z dnia 14 stycznia 2010 r. sygn. IV CSK 307/2009 „spowodowanie śmierci osoby bliskiej przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy- kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008 r. Nr 116 poz. 731) mogło stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc”.

                        Wymaga podkreślenia, że przesłanki uzyskania zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. i w oparciu o art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. nie są ze sobą tożsame. Kierunek prowadzenia konkretnej sprawy zależy więc od tego na jakiej podstawie prawnej oparte jest konkretne roszczenie naszego klienta.

             Art. 446 § 4 k.c. przewiduje przyznanie przez sąd „odpowiedniej sumy” tytułem zadośćuczynienia. Przepisy w żaden sposób nie dookreślają jednak kryterium odpowiedniości wysokości zadośćuczynienia do doznanej krzywdy. Z tego względu ogromną rolę w tym zakresie odgrywa judykatura i poglądy prezentowane w doktrynie. Warto przywołać więc wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 wietnia 2015 r. (III CSK 173/14), który – rozpoznając roszczenie małoletniego dzecka po śmierci matki – sprecyzował, że cyt. „Do kategorii krzywdy kompensowanej zadośćuczynieniem pieniężnym na podstawie art. 446 § 4 KC zalicza się w szczególności takie uszczerbki niemajątkowe wywołane śmiercią osoby najbliższej, jak: wstrząs psychiczny, cierpienia psychiczne, spadek sił życiowych, przyspieszenie rozwoju choroby, uczucie smutku, tęsknoty, żalu, poczucie osamotnienia, utrata wsparcia, rady, towarzystwa, niemożność odnalezienia się w nowej sytuacji, zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny, pozbawienie osobistych starań rodziców o utrzymanie i wychowanie dziecka, poczucie sieroctwa, niższej wartości wobec rówieśników, zachwianie poczucia bezpieczeństwa, pogorszenie ogólnej sytuacji życiowej dziecka”. Z kolei Sąd w Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 22 maja 2015 r. (sygn. akt III Apa15/15) uznał, że cyt.:„Na rozmiar krzywdy podlegającej kompensacie na podstawie art. 446 § 4 KC mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem jego odejścia (np. nerwicy, depresji), rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy oraz wiek pokrzywdzonego”.  

             Dochodzenie przez uprawnionych roszczeń na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.  obejmuje różne aspekty krzywdy, oceniane w kontekście naruszenia dóbr osobistych osoby, która wskutek deliktu utraciła osobę najbliższą. Rodzina bowiem, jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa i zawarcia małżeństwa, podlega ochronie prawa. Dotyczy to odpowiednio ochrony prawa do życia rodzinnego obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych. Z tego względu w procesie dochodzenia roszczeń na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. najważniejszym dobrem osobistym podlegającym ochronie jest prawo do niezakłóconego życia rodzinnego obejmującego szeroko rozumiane więzi rodzinne, w tym prawo do życia w związku małżeńskim, posiadania matki i ojca, rodzeństwa oraz wnuków i dziadków, czyli prawo do życia w pełnej rodzinie (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 kwietnia 2016 r., sygn. akt VI ACa 526/15). Sąd  Apelacyjny w Białymstoku wskazał w swym wyroku z dnia 11 marca 2016 r. (sygn. akt I ACa 1017/15), że cyt.: „Zasadniczą przesłanką przy określaniu wysokości zadośćuczynienia jest stopień natężenia elementów składających się na pojęcie krzywdy. Sąd musi przy tym uwzględnić wszystkie okoliczności danego zdarzenia. Wysokość przyznawanej kwoty zadośćuczynienia powinna być ukształtowana, by stanowić „ekwiwalent wycierpianego bólu”. Kwota zadośćuczynienia powinna być też pochodną wielkości doznanej krzywdy.” Niemniej jednak zasadnicze znaczenie dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia przyznawanego na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. ma rozmiar doznanej krzywdy. Decydujące jest więc tu określenie rozmiaru bólu i cierpienia, uczucia pustki, zniechęcenia i zawiedzionych nadziei, a także sposób przeżywania żałoby oraz czas jej trwania (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2 lutego 2016 r., sygn. akt I ACa 1522/15).

             Ważne jest przy tym, że powołane przepisy w żaden sposób nie limitują wysokości kwot jakie powinny być zasądzane w tego typu sprawach, ani też nie uzależniają możliwości wystąpienia z roszczeniem od stopnia pokrewieństwa czy pozostawania w związku małżeńskim. W każdej sprawie powinny być więc analizowane w sposób kokretny poszczególne przesłanki przesądzające o dopuszczalności sformułowania żądań i ich wysokości.

             Adwokaci naszej kancelarii posiadają bogate, wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu tego typu spraw. Należy zaznaczyć, że do każdej sprawy podchodzimy z należną uwagą i rozpatrujemy ją indywidualnie, z uwzględnieniem istniejących okoliczności. 

             Mając na uwadze nie tylko konieczność spełnienia kryterium odpowiedniości wysokości świadczeń, ale również kierując się potrzebą jak najszybszego i najskuteczniejszego pozyskania dla naszych klientów satysfakcjonujących kwot, spełniających rolę kompensacji krzywdy, w pierwszej kolejności podejmujemy więc rozmowy mające na celu ugodowe zakończenie tego typu postepowań.

             Za sukces należy uznać ugodę zawartą w jednej z ostatnio prowadzonych przez adwokat Ewelinę Streit-Browarną spraw, gdzie podmiot odpowiedzialny wypłacił naszym klientom kwoty po 85.000 zł tytułem zadośćuczynienia po śmierci ich dorosłego syna oraz kwoty po 55.000 zł  tytułem zadośćuczynienia po śmierci brata. Fakt wynegocjowania w ugodzie tak wysokich kwot jest tym bardziej istotny, bowiem nastąpił bez konieczności prowadzenia zawiłej sprawy przed sądem i bez ponoszenia z tego tytułu jakichkolwiek kosztów.